Sleep and the athlete: narrative review and 2021 expert consensus recommendations

Samenvatting

Er is toenemende aandacht voor slaap en herstel in relatie tot gezondheid en sportprestaties (> 1000 artikelen in de afgelopen 10 jaar gepubliceerd). In deze consensus statement bespreekt een panel van internationale experts de huidige kennis over slaap, specifiek gericht op de sporter. Tevens verkennen zij controverses, met de nadruk op kansrijke mogelijkheden voor toekomstig onderzoek en er worden praktische aanbevelingen gegeven.

De introductie behandelt de behoefte aan slaap, inclusief de slaaparchitectuur en de herstel bevorderende effecten van slaap voor de hersenen en het lichaam.

Topsporters zijn bijzonder gevoelig voor slaapproblemen, zoals slaaptekort, gedefinieerd als minder dan 7 uur per nacht en een slechte slaapkwaliteit (bv. vaak wakker worden). Een nacht overslaan heeft zoals verwacht een nadelig effect op de prestaties. Maar het effect van een meer reëel scenario –een aantal slechte nachten achtereen– op de sportprestatie blijft onduidelijk.

Valkuilen en uitdagingen in het meten van de slaap van sporters worden besproken.

Studies naar slaap bij sporters worden vaak beperkt door: onvoldoende experimentele controle, een gebrek aan vrouwelijke deelneemsters en twijfels over de geldigheid van de gekozen slaap beoordelingsinstrumenten. Veel onderzoek raakt oppervlakkig de relatie tussen slaap en de sporter, bijvoorbeeld door ontbreken van sportspecifieke uitkomstmaten.

Studies in de bredere bevolking laten zien dat de gevoeligheid voor luchtweginfecties toeneemt bij minder dan 7 uur slaap per nacht.

Er is wel veel bekend over de belangrijkste risicofactoren voor slaaptekort bij sporters, wat richting geeft aan mogelijke interventies. De slaap van sporters wordt bijvoorbeeld beïnvloed door sportspecifieke factoren (met betrekking tot training, reizen en competitie) en niet-sportfactoren (bijv. vrouwelijk geslacht, stress en angst).

De sectie ‘slaap en de sporter’ behandelt de invloed van slaaptekort en slaapextensie op sportprestaties. Hierin wordt het wetenschappelijk bewijs voor de effecten van slaaptekort tijdens intensieve en gerichte training besproken, vooral in relatie tot symptomen van overtraining. In het laatste deel volgen praktische tips om de slaap van sporters te verbeteren, aanbevelingen om de symptomen van een jetlag te bestrijden, voedingsstrategieën om beter te kunnen slapen en een toolbox voor sporters om slaap te optimaliseren.

Meer onderzoek naar de effecten van powernaps en ‘sleep banking’ (extra slapen anticiperend op een aanstaand slaaptekort) wordt geadviseerd.

Overwegingen bij geldig verklaren van deze consensus statement voor de Nederlandse Sportgeneeskunde praktijk.

De VSG Werkgroep Richtlijnen is van mening dat de huidige consensus statement een nuttige samenvatting geeft over slaap van sporters. Er staan praktische aanbevelingen in, zoals een slaaptoolbox voor sporters (bv. slaapvoorlichting en -screening) om risicofactoren te verminderen en de slaap van de sporter te optimaliseren. Een one-size-fits-all-aanpak voor sporters is niet ideaal en ook niet effectief om de gezondheid en prestaties te ondersteunen. Daarom wordt in deze consensus een aanpak op maat aanbevolen, die rekening houdt met de waargenomen slaapbehoeften van de atleet.